เทศกาลและวันสำคัญ
                เทศกาลและงานประเพณีต่างๆ ถือเป็นส่วนสำคัญในชีวิตคนบาหลี ทุกวัดจะมีงานฉลองทำบุญประจำปี (Odalan)  อย่างน้อยปีละครั้ง โดยชาวลาหลีจะแต่งตัวแบบพื้นเมืองดั้งเดิมสวยงาม  แล้วจัดเครื่องไหว้เครื่องบูชาไปวัดกันโดยฝ่ายหญิงจะเป็นคนทูนของไหว้ไว้บนศีรษะเนื่องจากมีวัดหลายร้อยวัดในบาหลี  จึงไม่แน่ใจว่าในช่วงที่ไปเยือน  ไม่ว่าจะเป็นช่วงไหนของปี ก็จะมีงานฉลองทำบุญประจำปีของวัดใดวัดหนึ่งเสมอ
                การกำหนดวันฉลองและเทศกาลต่างๆ ของบาหลีจะยึดปฏิทินตามจันทรคติ  จึงทำให้วันสำคัญต่างๆไม่ตรงกับปฏิทินสากลในแต่ละปีควรสอบถามกันเป็นปีๆ ไปสามารถตรวจสอบได้ที่เว็บไซต์การท่องเที่ยวบาหลี  www.balitourismauthority.net

เทศกาลสำคัญๆ ได้แก่
วันขึ้นปีใหม่ฮินดู นีเยปิ(Nyepi) เป็นวันที่ชาวบาหลีจะ “เข้าเงียบ”  ไม่มีการประกอบกิจกรรมใดๆทั้งสิ้น  ไม่มีการเดินทางคมนาคมไม่มีการก่อไฟหุงอาหาร  และไม่มีการละเล่นบันเทิงสนุกสนามใดๆ โดยจะมีการทำบุญบูชาเทพต่างๆ กันตั้งแต่วันก่อนหน้า  รวมทั้งมีการประกอบพิธีไล่สิ่งชั่วร้ายออกไปจากบ้านที่อยู่อาศัยด้วย
วันกาลุงกัน (Galungun)  เป็นเทศกาลเฉลิมฉลองที่ธรรมะเอาชนะอธรรมได้ จะมีการตั้งเสาไม้ไผ่สูงตกแต่งด้วยทางมะพร้าวสานเป็นรูปต่างๆ สวยงามไว้หน้าบ้าน   ตั้งศาลเพียงตาวางเครื่องไหว้สักการะสีสดใส  ทั้งขนม  ดอกไม้และผลไม้ที่ประตูบ้าน  ให้บรรพบุรุษที่จะลงมาเยี่ยมจากสวรรค์  ช่วงเวลากาลุงกันจะนาน 10 วันมีงานฉลองและพิธีทุกวัน
วันคูนิงกัน (Kuningan)  วันที่สิบของเทศกาล  เป็นวันส่งวิญญาณบรรพบุรุษกลับสวรรค์จะมีการทำบุญให้ผู้ล่วงลับด้วย
วันสรัสวดี (Saraswat)  เป็นวันฉลองเทวีแห่งความรู้และศิลปะ หรือ พระสุรัสวดีที่เรารู้จักกันนั่นเอง เป็นวันที่ทางวัดจะนำหนังสือธรรม  ใบลานจารึก และคัมภีร์พระเวทย์มาทำพิธีสักการะบูชา

ส่วนงานพิธีกรรมที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของคนบาหลีคืองานเผาศพ  จะเป็นงานที่ผู้ร่วมขบวนแห่งศพแต่งกายงดงามมีสีสัน  บริเวณที่จัดงานเผาศพจะตกแต่งอย่างอลังการ และโลงบรรจุศพจะทำเป็นรูปสัตว์แต่งสีปิดทองสวยงาม ถ้าผู้ตายมีตำแหน่งหน้าที่หรือยศศักดิ์สูง โลงรูปสัตว์ก็จะมีขนาดใหญ่ขึ้นและหรูหรามากขึ้นตามไปด้วย

การแสดงและร่ายรำ
                การร่ายรำและการแสดงต่างๆ มีบทบาทสำคัญในสังคมของชาวบาหลีมาเป็นเวลานานเป็นวิธีอย่างหนึ่งที่ทำให้ผู้คนได้เรียนรู้เรื่องราวต่างๆ เช่น รามายณะ มหาภารตะ  เป็นต้น
การร่ายรำที่มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จัก และสามารถชมได้ทั่วไปในบาหลีมีดังนี้

เลกอง (Legong)  เป็นการแสดงเรื่องราวเกี่ยวกับเจ้าหญิงรังคสารืที่ถูกจับโดยกษัตริย์ลักษม์ทำให้พระเชษฐาของพระองค์คือเจ้าชายดาหาเสด็จมาช่วยและเกิดการต่อสู้กัน  ลักษณะการรำงดงาม เชื่องช้า เนิบนาบ  โดยใช้เด็กหญิง 3 คนเป็นตัวแสดง  ซึ่งเด็กหญิงนั้นจะต้องมีหน้าตาสวยงามและถูกฝึกมาอย่างดี ผู้แสดงรำเลกองแบบดั้งเดิมนั้นจะต้องเป็นเด็กหญิงที่ยังไม่มีประจำเดือนเท่านั้น  ในอดีตนางรำเลกองมักจะกลายเป็นชายาของเจ้าเมืองหรือราชวงศ์เมื่อศิลปินผิวขาวเข้ามาก็มักนิยมใช้นางรำเลกองเป็นแบบในการวาดภาพหรือปั้นหุ่น แล้วก็ได้เป็นภรรยาในที่สุด

ระบำเลกอง	ระบำเลกอง	ระบำเลกอง	ระบำเลกอง

ระบำเลกอง	ระบำเลกอง	ระบำเลกอง	ระบำเลกอง

ระบำเลกอง	ระบำเลกอง	ระบำเลกอง	ระบำเลกอง

ระบำเลกอง	ระบำเลกอง	ระบำเลกอง	ระบำเลกอง

คลิกเพื่อดูรูปขนาดใหญ่

สังหยาง หรือ ระบำลุยไฟ (Sanghyang Trance Dance หรือ Fire Dance) เป็นการร่ายรำที่เกิดขึ้นด้วยการเชิญวิญญาณมาเข้าร่างของผู้รำ  คล้ายการรำแม่ศรีของไทย  โดยจะใช้เด็ก 2 คน ที่ไม่เคยเรียนรำมาก่อน แต่เมื่อร่างถูกเข้าทรงแล้วกลับร่ายรำได้และรำอย่างพร้อมเพรียงแม้จะปิดตายอยู่  ในบางครั้งจะเป็นระบำขี่ม้าลุยไฟการแสดงจะสิ้นสุดเมื่อนักบวชเป็นผู้ทำพิธีเชิญวิญญาณออกจากร่างทรง

ระบำบารอง (Barong & Rangda)    เป็นการแสดงที่รู้จักกันดีในหมู่นักท่องเที่ยวเพราะมีการจัดให้ชมเป็นประจำ เรื่องราวจะเกี่ยวกับการต่อสู้กันระหว่างฝ่ายดีและปีศาจบารอง  ตัวแทนฝ่ายดีเป็นคนครึ่งสัตว์  ส่วนรังดาเป็นพ่อมดหมอผีฝ่ายอธรรม  มีผู้แสดงประกอบเป็นสมุนของทั้งสองฝ่ายอีกหลายตัว  ซึ่งจะต่อสู้กันจนฝ่ายธรรมะได้รับชัยชนะในที่สุด

ระบำบารอง	ระบำบารอง	ระบำบารอง	ระบำบารอง

ระบำบารอง	ระบำบารอง	ระบำบารอง	ระบำบารอง

ระบำบารอง	ระบำบารอง	ระบำบารอง	ระบำบารอง

ระบำบารอง	ระบำบารอง	ระบำบารอง	ระบำบารอง

คลิกเพื่อดูรูปขนาดใหญ่

ระบำคะชัก หรือ ระบำลิง (Kecak) ระบำคะชักนี้เรียกได้ว่ามีชื่อเสียงที่สุดในบาหลี เป็นการตัดตอนมาจากรามายณะ (รามเกียรติ์) เล่าเรื่องราวของพระรามกับพลวานรที่ตามไปช่วยนางสีดาจากราวันนา (หรือทศกัณฐ์)  ใช้คนแสดงเป็นจำนวนมาก  โดยผู้ที่แสดงเป็นพลลิงจะนุ่งผ้าตาหมากรุก  เปลือยท่อนบน  ทัดดอกชบาแดงข้างหูนั่งล้อมวงซ้อนๆกัน 4-5 ชั้น  และโบกมือขึ้นลงโยกตัวไปมา ปากก็ร้องคะชัก คะชัก เป็นเสียงสูงต่ำแทนเครื่องดนตรีประกอบ  โดยตัวเอกต่างๆจะเดินร่ายรำไปมาในวงตรงกลางระหว่างพลลิงเหล่านั้น

ระบำคะชัก	ระบำคะชัก	ระบำคะชัก	ระบำคะชัก

ระบำคะชัก	ระบำคะชัก	ระบำคะชัก	ระบำคะชัก

ระบำคะชัก	ระบำคะชัก	ระบำคะชัก	ระบำคะชัก

ระบำคะชัก	ระบำคะชัก	ระบำคะชัก	ระบำคะชัก

คลิกเพื่อดูรูปขนาดใหญ่

บาริส (Baris) เป็นการแสดงเกี่ยวกับการเตรียมตัวออกศึก ซึ่งใช้คนแสดงเป็นผู้ชายประมาณ 1-5 คนขึ้นไป ผู้รำจะแสดงออกถึงความรู้สึกขณะทำสงคราม เช่นโกรธ ฮึกเหิม หวาดหวั่น เศร้าสร้อย เป็นต้น  ผู้ที่จะแสดงได้ต้องมีความสามารถสูง เนื่องจากต้องใช้สีหน้าท่าทางแสดงออกมาเพื่อสื่อให้ผู้ชมรู้สึกตามไปด้วย

ระบำผึ้ง (Oleg Tambulilingan)  เป็นระบำที่สวยงาม  สนุกสนาน ด้วยเป็นเรื่องราวของการเกี้ยวพาราสีของผึ้งหนุ่มสาวในสวนรักผู้แสดงระบำผึ้งฝ่ายหญิงจะต้องมีความสามารถมาก  ทั้งรำสวยและแสดงออกอย่างยั่วยวนด้วยท่าทางและดวงตา

ระบำหน้ากาก (Topeng Dance) ที่บาหลีหน้ากากถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์  ผู้ที่สวมหน้ากากจะต้องสวมวิญญาณของหน้ากากนั้นๆ จะไม่มีบลพูดแต่แสดงออกด้วยท่าทาง  คือใช้มือ ศรีษะ และร่างกาย มักเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับเทพนิยายหรือตอนใดตอนหนึ่งจากประวัติศาสตร์

เคบยาร์ (Kebyar) คือการร่ายรำผสมกับการเล่นดนตรี  ผู้รำจะนั่งรำกับพื้น โดยมีฆ้องรางอยู่ตรงหน้า ทำการรำและเล่นฆ้องสลับกันไป  โดยใช้พัดเป็นเครื่องประกอบการร่ายรำที่ใช้มือแสดงกับการเล่นตาที่เห็นได้อย่างเด่นชัด ผู้รำมักจะเป็นผู้ชาย

วายังกุลิต (Wayang Kulit) เป็นการแสดงหุ่นเชิดฉายเงาบนจอคล้ายหนังตะลุง  ประกอบกับเครื่องดนตรี 4 ชิ้น เป็นเรื่องราวที่เล่าสืบต่อกันมาของชาวชวาและชาวบาหลี  ใช้หุ่นกว่า 60 ตัวผู้ที่พากย์ขะต้องมีความชำนาญในการใช้ภาษาเนื่องจากฝ่ายดีจะใช้ภาษากาวีซึ่งเป็นภาษาโบราณในขฯที่ฝ่ายผู้ร้ายจะใช้ภาษาบาหลีระดับง่ายๆ ดังนั้นผู้พากย์จึงต้องมีความสามารถใช้ได้ทั้ง 2 ภาษา

กาเมลัน (Gamelan) วงดนตรีพื้นเมืองของบาหลี  เครื่องดนตรีส่วนใหญ่เป็นเครื่องตีที่ทำจากทองเหลือง  นักดนตรีมักเป็นผู้ชายล้วนแต่เป็นผู้หญิงล้วนก็มี  โดยชายและหญิงจะไม่เล่นดนตรีร่วมวงกัน
ตามโรงแรมชั้นหนึ่งจะมีการแสดงระบำต่างๆให้ชม นอกจากนั้นตามย่านท่องเที่ยวโดยเฉพาะอูบุด  จะมีการจัดแสดงระบำต่างๆ ที่วังประจำเมืองหมุนเวียนกันไป  โดยต้องเสียค่าเข้าชมด้วย สอบถามวัน เวลา และสถานที่จัดแสดงที่แน่นอนได้จากโรงแรมที่พักหรือสำนักงานท่องเที่ยว

ศิลปะ
ศิลปะของบาหลีเกิดจากการหลอกรวมกันของวัฒนธรรมประเพณีอันหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นจีน พุทธ อืนเดีย ฮินดู ชวา และโลกตะวันตก  รวมกับวัฒนธรรมประเพณีของตนเอง  กลายเป็นศิลปะแบบผสมผสาน  ในสมัยก่อนนักวาดหรือช่างแกะสลักจะทำงานให้กับพระ นักบวช และชนชั้นปกครอง  สำหรับใช้ประดับตกแต่งวัดหรือพระราชวังเท่านั้น   และมักจะทำงานในหมู่บ้านไม่ได้ออกแสดงที่ใด  จนกระทั่งเมื่อมีศิลปินชาวตะวันตกเข้ามา  ศิลปินชาวบหลีจึงพัฒนางานของตนเองขึ้นให้เป็นที่รู้จัก
ภาพวาด
ภาพวาดแบบดั้งเดิมของชาวบาหลีจากหมู่บ้านกามาสัน (Kamasan ใกล้กับเมืองกลุงกุง) นักวาดภาพหรือที่เรียกว่า สังกิง (Sangging) จะรวมตัวอยู่ในแหล่งเดียวกันนี้ และวาดภาพเพื่อตกแต่งปราสาทราชวังหรือวัดตามการจ้าง จึงทำให้ศิลปะการวาดภาพแบบกามาสันเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางไปทั่วบาหลี
สไตล์การวาดภาพของนักวาดแห่งหมู่บ้านกามาสัน เป็นศิลปะในสไตล์วายังของชวะตะวันออกซึ่งเป็นภาพในลักษณะ 2 มิติ  ส่วนมากจะเป็นรูปคนครึ่งตัว (portrait)  ภาพวาดอีกแบบหนึ่งที่พบได้ทั่วไปคือ ลังเส (Langse) เป็นการวาดภาพลงบนผืนผ้าที่มีความยาวหลายเมตร แต่มีความกว้างประมาณ 30 เซ็นติเมตร  มักจะถ่ายทอดเป็นเรื่องราวต่างๆ โดยใช้การติดที่ฝาผนังวัดรวมทั้งในวังด้วย
การเปลี่ยนแปลงสไตล์ในการวาดภาพของชาวบาหลีเริ่มขึ้นเมื่อต้นคริสตศตวรรษที่ 20 โดยได้รับอิทธิพลจากศิลปะตะวันตก  ทำให้นักวาดลดสไตล์ดั้งเดิมของตัวเองลง  และผสมผสานเอาสไตล์ตะวันตกไว้ด้วย  เกิดแนวทางการวาดภาพของกลุ่มปิตามหา (Pita Maha) ในอูบุด  ซึ่งเป็นแหล่งที่ตั้งแกลเลอรี่และที่ชุมนุมของจิตรกรในปัจจุบัน

งานหินและแกะสลัก
ถึงแม้ว่างานหินแกะสลักส่วนมากจะใช้ในการตกแต่งวัดหรือวังเท่านั้น  แต่ในปัจจุบันได้ถูกนำมาใช้ตกแต่งสถานที่อื่นๆด้วยและกลายเป็นการตกแต่งที่เรียกว่า “บาหลีสไตล์” การแกะสลักหินเพื่อใช้วัดหรือวังนั้นจะมีความแตกต่างกับการแกะสลักเพื่อใช้ตกแต่งอาคารสถานที่ รูปสลักแต่ละชิ้นจะสื่อความหมายต่างกันไป  หากต้องการชมความงามของหินแกะสลักจากยุคก่อน สามารถหาดูได้ที่วัดซึ่งอยู่ทางตคอนเหนือของเกาะเพราะจะสวยกว่าวัดที่อยู่ในแถบอื่นๆ เช่น ปุระเมดูวา (Pura Meduwa) ที่เมืองกุบูตัมบาหาน ปุระดาเล็ม (Pura Dalem) ที่เมืองจักกะราชา  และปุระเบจิ (Pura Beji) ใกล้กับเมืองสิงคราชา เป็นต้น ช่างแกะสลักหินที่มีชื่อเสียงที่สุดคือ I Gusti Nyoman Lempad ชมงานแกะสลักของเขาได้ที่ปุระชาเก็นอากุง (Pura Sagen Agung) ในเมืองอูบุด

งานไม้แกะสลัก
ในทำนองเดียวกับงานหินแกะสลัก ในสมัยก่อนงานไม้แกะสลักจะพบที่วัดหรือวัง  แต่ในปัจจุบันได้กลายมาเป็นสินค้าที่คนทั่วไปหาซื้อไปตกแต่งอาคารสถานที่ แต่ก็ยังคงความเชื่อเดิมๆ อยู่บ้าง เช่น จะนำงานไม้แกะสลักรูปเทวรูปไปประดับที่ประตูทางเข้าเพื่อเป็นการป้องกันปีศาจร้าย เป็นต้น

ผ้า
สินค้าพื้นเมืองขึ้นชื่ออย่างหนึ่งของบาหลีก็คือผ้า  สาวชาวบาหลีสามารถทอผ้ากันได้เกือบทุกคน  เนื่องจากหน้าที่หนึ่งของแม่ชาวบาหลีก็คือสอนลูกสาวให้ทอผ้า  ซึ่งเป็นประเพณีสืบทอดกันมาเป็นเวลานาน

ผ้าพื้นเมืองของบาหลีมีหลายลักษณะคือ
อิกัต (Ikat) เป็นผ้าใบแบบดั้งเดิมของชาวบาหลี  ซึ่งมีกรรมวิธีการทอแบบโบราณ  ใช้นุ่งเป็นผ้าโสร่งตัวนอก  หรือชุดที่ใส่ในพิธีกรรมสำคัญเท่านั้น

เกริงซิง (Geringsing)  เป็นผ้าอิกัตชนิดหนึ่งซึ่งมีชื่อเสียงว่าเทงกะยัย เป็นผ้าที่ทอยากและมีราคาสูงมาก

ซองเก็ต(Songket) เป็นวิธีการทอผ้าซึ่งใช้ทอง หรือ เงินมาทอกับผ้าธรรมดา หรือ อิกัตมีความยาวประมาณ 2 เมตร ผู้ชายใช้นุ่งเป็นโสร่งตัวนอก และผู้หญิงมักใช้เป็นผ้าคลุมเมื่อมีงานเลิ้ยงฉลองหรืองานพิธีรสำคัญ

ปราดา (Prada) คือผ้าเขียนลายทองในสมัยก่อนจะใช้ทองจริงๆ แต่ปัจจุบันจะใช้สีทองวิทยาศาสตร์วาดลงบนผ้าโพลี   เอสเตอร์ มักใช้ทำพัด ร่ม หรือ ตกแต่งอาคารสถานที่  และใช้ทำเครื่องแต่งกายของนักแสดงเต้นระบำ  หาซื้อผ้าปราดาได้ที่ตลาดสินค้าหัตถกรรมสุขะวาตี

เปลังกิ (Pelangi) เรียกง่ายๆ เป็นภาษาไทยก็คือผ้ามัดย้อมนั่นเอง  ผ้ามัดย้อมที่นี่จะมีลวดลายสวยงามสไตล์บาหลี และมักจะทำจากผ้าไหม

บาติก (Batik) ผ้าที่เขียนลายด้วยขี้ผึ้งเหลวแล้วนำไปย้อมสีให้เกิดเป็นลาย  นักท่องเที่ยวมักมาหาซื้อผ้าบาติกที่บาหลี  ซึ่งความเป็นจริงแล้วผ้าบาติกมีต้นกำเนิดมาจากชวา และส่วนใหญ่ทำมาจากโรงงานนอกบาหลี

ซุมบ้า (Sumba) ผ้าทอลวดลายแบบพรีมิทิฟจากเกาะซุมบ้า  ของแท้จะมีราคาสูงแต่มีของทำเลียนแบบในบาหลีเป็นจำนวนมากและราคาย่อมเยากว่า

แหล่งข้อมูลจาก

- หนังสือคู่มือนักเดินทางฉบับพกพา บาหลี หนังสือในเครือ เที่ยวรอบโลก