เทศกาลระบำหน้ากาก

เทศกาลระบำหน้ากากภูฏาน	เทศกาลระบำหน้ากากภูฏาน

เทศกาลระบำหน้ากากภูฏาน	เทศกาลระบำหน้ากากภูฏาน

เทศกาลระบำหน้ากาก หรือ วันเซชู

โชคดีในการเดินทางมาภูฏานในครั้งนี้วันที่เราไปเป็นวันสุดท้ายที่มีงานวันเซชู หรือ งานเทศกาลระบำหน้ากาก ที่เมืองพาโร ค่ะ ไกด์จึงได้นำเรามาชมกับเทศกาลที่สำคัญเทศกาลหนึ่งของชาวภูฏาณค่ะ วันเซซู Tshechus ซึ่งเป็นเทศกาลเฉลิมฉลองและระลึกถึงพระเดชพระคุณของท่านกูรู รินโปเช ในวันที่ 10 ของเดือน (Tshechus แปลว่า Tenth of the month) แต่ในความจริงแล้วไม่ได้มีการฉลองวันเซซูกันทุกวันที่ 10 ของเดือนตามความหมายของคำนี้ เทศกาลเซซูจัดขึ้นโดยซองของแต่ละท้องถิ่น ซึ่งแต่ละเมืองจะกำหนดวันเซซูขึ้นมาปีละครั้ง งานเซซูแต่ละครั้งจะจัดกันเป็นเวลานาน 3-5 วัน ไฮไลต์ของงานคือการแสดงชุดต่างๆ (monk dance) ที่มีเรื่องราวเนื้อหาเกี่ยวข้องกับศาสนา เซซูเป็นการแสดงกลางแจ้งในลานอเนกประสงค์ของซอง นักแสดงคือพระ (ในวัด) และฆราวาสที่อยู่ในท้องถิ่นนั้น เรื่องราวทีนำมาแสดงมักเป็นเรื่องเก่าแก่ซึ่งเป็นตำนานในพุทธศาสนาแม้จะแสดงเรื่องซ้ำๆกันทุกปี แต่ชาวบ้านก็ยังสนใจติดตามการแสดงในงานเทศกาลนี้อยู่เสมอ เทศกาลเซซูจะจบลงด้วยการทอดผ้าขาว บูชา ทังกาผืนใหญ่ที่มีรูปท่านกูรู รินโปเช กับคำสั่งสอนของท่าน (ทังกา หรือพระบฏ-Tanga มีชื่อเรียกเป็นภาษาซองคาว่า Thongdroel แปลว่า เพียงได้ประจักษ์แก่สายตาก็เป็นบุญกุศลอย่างใหญ่หลวง) โดยทางวัดจะแขวนทังกาผืนใหญ่ไว้บนที่สูงเพื่อให้คนมองเห็นทั่วกัน บางวัดในเทศกาลเซซูจะมีลามะมาเทศน์ให้ฟัง หลังจากเทศน์จบแล้วมีการแจกด้ายสี ให้คนที่มาสดับฟังพระธรรมเทศนาเอาไปคล้องคอมเพื่อเป็นสิริมงคล

คณะผู้บริหารและปกครองท้องถิ่นที่ประกอบด้วยพระและฆราวาสที่เรียกว่า ซอง (Dzong) ของแต่ละเมืองในภูฏาน เช่น ทิมพู ปูนาคา ปาโร และตรงซา จะจัดงานเทศกาลใหญ่ประจำปี 2 งาน คือ งานดรอมเซ (Dromchoe) กับงานเซซู (Tshechus) บางเมืองจัดให้มีการแสดงกลางแจ้งเพียงไม่กี่ชุดหรือบางเมืองจะเน้นการเทศนาและการสวดมนต์ไหว้พระมากกว่าการแสดง ซึ่งในเทศกาลอย่างนี้ชาวภูฏานจะมาเข้าวัดฟังธรรมกันเป็นจำนวนมาก งานเทศกาลประจำปีของซองเมืองใดก็จะจัดกันเป็นงานใหญ่มาก ชาวภูฏานถือเป็นเทศกาลสำคัญของท้องถิ่น และเป็นเวลาที่คนที่จากบ้านไปทำงานในเมืองหรือไปอยู่ที่อื่น จะได้กลับมาทำบุญร่วมกับครอบครัว (เหมือนเทศกาลสงกรานต์ของไทย)
            การแสดงของเหล่าพระและฆราวาสในงานเทศกาลต่างๆที่ภูฏาน มีสีสันและเป็นเสน่ห์ของภูฏานที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวมากที่สุด การแสดงเหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของประเพณีทางศาสนา และเป็นการแสดงตามความเชื่อถือศรัทธาที่ชาวภูฏานมีต่อศาสนา ไม่ใช่เพื่อความสนุกสนานแต่อย่างใด ดังนั้นการไปร่วมในพิธีสำคัญทางศาสนาดังกล่าวนักท่องเที่ยวจึงควรสำรวมกิริยาและให้ความเคารพสถานที่ เพื่อเป็นการให้เกียรติชาวภูฏานในการทำพิธีกรรมที่ศักดิ์สิทธิ์ในศาสนาพุทธที่พวกเขาเคารพนับถือด้วย
            ชาวภูฏานเรียกการแสดงทางศาสนาแบบนี้ว่า Cham ผู้แสดงมีทั้งพระและฆราวาส ชุดที่ใส่ในการแสดงล้วนมีสีสันสวยงาม และตกแต่งอย่างวิจิตรงดงามตระการตา การแสดงมีอยู่หลายชุด หลายแบบ บางชุดการแสดง ผู้แสดงสวมหน้ากากเป็นรูปพระพักตร์ของเทพเจ้าบ้าง เป็นรูปสัตว์ต่างๆบ้าง และรูปภูตผีปีศาสจบ้าง ชุดที่สวมใส่ในการแสดงส่วนใหญ่ทำมาจากผ้าไหมสีเหลืองสด บางชุดเป็นผ้าที่สอดด้วยเส้นเงินเส้นทอง ผู้แสดงมักใส่เครื่องประดับที่ทำด้วยกระดูกสัตว์ การแสดงชุดที่มีชื่อเสียงมีหลายชุด เช่น

1. Dance of Black Hats (Shanag) การแสดงหมวกดำของพระ ในฐานะผู้ทำหน้าที่ขจัดความชั่วร้ายและอิทธิพลของภูตผีปีศาจ
2. Dance of the Drummers from Drametse ผู้แสดง 12  คน ใส่ชุดสีเหลือง ใส่หน้ากากเป็นรูปสัตว์ ตีกลองไปด้วยขณะร่ายรำ เป็นการแสดงชุดที่มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักมากที่สุด
3. Dance of Fearsome Deitetis (Tungam) ผู้แสดงแต่งตัวเป็นเทพเจ้า สวมใส่ชุดที่ตัดจากผ้าทอสอดดิ้นเงินดิ้นทองอย่างสวยงามมาก เป็นการแสดงชุดเทพเจ้ากำราบมาร
4. Dance of the Judgement of the Dead เป็นการแสดงชุดที่น่าสนใจ ในด้านการแสดงถึงอำนาจและอิทธิพลตามคำสอนของศาสนา เช่น ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว เป็นต้น

 นอกจากการแสดงเหล่านี้แล้ว ยังมีการแสดงอื่นๆที่น่าสนใจอีกหลายชุด ซึ่งแต่ละวัดในท้องถิ่นต่างๆก็มีการแสดงทางศาสนาที่เป็นความภาคภูมิใจของคนในท้องถิ่นนั้นๆ

แหล่งข้อมูลจาก

- หนังสือคู่มือนักเดินทางฉบับพกพา "ภูฏาน" หนังสือในเครือเที่ยวรอบโลก